Regisseur Aleksandr Sokurov zet met
Russian Ark een prestatie van formaat neer. Zijn ruim anderhalf
uur durende rolprent bestaat namelijk uit niet meer dan één
ononderbroken take. Het is een film zonder montage, die op
zwierige wijze de Russische geschiedenis induikt en uitmondt
in een caleidoscoop vol historische momenten, levendige filosofische
discussies en een schat aan Russische pracht en praal van
de laatste paar eeuwen.
Plaats van handeling is de Hermitage
in Sint Petersburg, vroeger een verblijf van de tsaren, tegenwoordig
een groot museum. De verteller van het verhaal (de camera
ziet enkel wat hij ziet) ontwaakt gedesoriënteerd bij
de ingang. Met uitzondering van een Franse vreemdeling (Sergei
Dreiden) kan niemand hem zien of horen. Samen gaat het duo
vervolgens niet alleen door het paleis maar ook door de tijd
op ontdekkingsreis. In het ene vertrek zien ze Catharina de
Grote (Mariya Kuznetzsova), in het andere treffen ze de directeur
van de Hermitage (Mikhail Piotrovsky) en ze zien zelfs een
familiemaaltijd van tsaar Nicolaas II aan de vooravond van
de revolutie. De reis door de tijd mondt uit in een spectaculair
bal.
De keuze voor een opname in één
take is meer dan een aardige stunt. Een aaneenschakeling van
scènes had namelijk geleid tot een droge analyse van
het Russisch cultureel erfgoed. Hier sluiten vorm en inhoud
echter prima op elkaar aan, want door de haast ademloosheid
van het lange shot wordt een hypnotiserend ritme verkregen.
Het camerawerk verplaatst de kijker in de persoon van de verteller,
hetgeen weliswaar soms ietwat chaotisch werkt, doch altijd
zeer effectief is. Enige kennis van de geschiedenis is wel
vereist, maar de soms cryptische, soms spitsvondige discussies
tussen de verteller en de Fransman bieden redelijk houvast.
Is Russian Ark stiekem niet toch een
promotiefilmpje voor Rusland in het algemeen en de Hermitage
in het bijzonder? Tot op zekere hoogte. Sprake van diepgang
of ronde personages is er immers niet. Bovenal is het echter
een indrukwekkende exercitie in stijl, vorm en inhoud die
de aandacht stevig vasthoudt. Zodra wordt nagedacht over wat
achter de schermen allemaal vereist moet zijn geweest, rest
sowieso niets dan bewondering.
russian
ark
- 96 min (aleksandr sokurov ) cast: sergei
dreiden, mariya kuznetsova, mikhail piotrovsky & vladimir
baranov gezien: 30.01.03 - rotterdam, schouwburg
(iffr 2003)