In David Cronenbergs productie Spider
mag Ralph Fiennes zich uitleven in de rol van de zojuist uit
een psychiatrische inrichting ontslagen Dennis Cleg. Aan dwangneuroses
geen tekort: hij mompelt bijna onophoudelijk in zichzelf,
raapt stukjes touw op van de grond en kan uren lezen in een
geheim schrift dat hij vol schrijft met onleesbare tekens.
Dennis leeft in zijn eigen wereld, waar de grens tussen fictie
en realiteit steeds verder vervaagt.
Vers uit de inrichting ontslagen reist
Dennis Cleg per trein naar London, naar de buurt waar hij
zijn jeugd heeft doorgebracht. Daar komt hij terecht in een
huis vol andere neurotische types, waar de strenge hospita
(Lynn Redgrave) met de scepter zwaait. Bladerend in zijn schriftje
en wandelend over straat denkt hij terug aan zijn jeugd. Hij
gaat dusdanig op in de herinneringen over zijn moeder (Miranda
Richardson) en zijn vader (Gabriel Byrne), dat zijn rol als
verteller overgaat in een rol als toeschouwer. Stil kijkt
hij toe hoe zijn vader aanpapt met de prostituee Yvonne (een
meesterlijke dubbelrol voor Miranda Richardson) en hoe zijn
moeder dit ontdekt. Als dan de hospita ook op de prostituee
gaat lijken, kruipt hij steeds meer terug in zijn eigen wereld.
Cronenberg zet zeer duidelijk zijn
handtekening op deze bewerking van het gelijknamige boek.
De sfeervolle scènes en het trage vertelritme verplaatsen
de kijker naar de belevingswereld van Dennis. Al vrij snel
blijkt dit een wereld met een geheel eigen logica, want iemand
als Dennis (die van zijn moeder de bijnaam Spider kreeg) is
een allesbehalve betrouwbare verteller. Dit wordt zo vaak
benadrukt, dat de wendingen aan het eind toch weinig verrassend
zijn. In dat licht is de plot, dat eerder bestaat uit een
uitgebreide karakterstudie van de hoofdpersoon dan een volledig
verhaal, helaas aan de magere kant.
Als film valt Spider enigszins tegen.
Zo heeft het handjevol flashbacks over het verblijf in de
inrichting eigenlijk alleen een functie voor de structuur
van de vertelling. Als karakterstudie is het echter een geslaagd
experiment, mede dankzij het prima acteerwerk van Fiennes,
die zijn personage zo overtuigend neerzet, dat hij uiteindelijk
ook echt een irritante neuroot wordt. Inderdaad, de ideale
onbetrouwbare verteller.
spider
- 98 min (david cronenberg) cast: ralph fiennes,
miranda richardson, gabriel byrne, bradley hall & lynn
redgrave gezien: 30.01.03 - rotterdam, pathe
schouwburgplein (iffr 2003)