Het leven van een scenarioschrijver
gaat niet over rozen, zeker niet als de scenarioschrijver
in kwestie een integere verfilming wil maken van een boek
over orchideeën. Wanneer blijkt dat het boek te breed
is en nauwelijks een plot bevat, schrijft hij als wanhoopspoging
zichzelf in het verhaal. Daarmee is Adaptation niet alleen
een zelfbewuste film over het verfilmen van een boek, maar
op ingenieuze wijze tegelijkertijd ook de verfilming zelf.
Want inderdaad, Charlie Kaufman (Nicolas
Cage) bestaat echt. We zien hem op de set van zijn film Being
John Malkovich, waar hij door hoofdrolspelers niet wordt herkend,
terwijl zijn identieke tweelingbroer Donald (een dubbelrol
voor Cage) vrolijk flirt achter de schermen. De verschillen
tussen de broers worden groter zodra Donald het probeert als
misdaadscenarist en Charlie begint aan een filmbewerking van
Susan Orleans (Meryl Streep) boek The Orchid Thief. Charlie
worstelt stevig met Orleans vertelling over de in zeldzame
orchideeën handelende John Laroche (Chris Cooper), worstelt
met zijn privé-leven en laat zijn scenario na lang
twijfelen dan toch maar herschrijven door zijn broer.
Fictie en realiteit lopen twee uur
lang door elkaar heen. Dat begint met het gegeven dat de echte
Kaufman geen tweelingbroer heeft en gaat door tot de zeer
schuldbewust pretentieuze voice-over aan het eind. Het resultaat
is een structureel zo enerverende film, dat de vermenging
van genres niet meer dan logisch aanvoelt. Scènes verwijzen
naar elkaar, overlappen én spreken elkaar tegen, zeker
zodra Donald het scenario bruut herschrijft tot Hollywoodclichés.
Donald heeft immers het vak geleerd tijdens een seminar van
goeroe Robert McKee (Brian Cox), die in één
grote tirade de filmwereld, het beroep van scenarioschrijver
en de film zelf op de hak neemt.
Adaptation neemt zichzelf niet serieus.
Dat is meteen de reden waarom het zich allerlei kunstgrepen
en foefjes kan veroorloven. Wanneer McKee doceert dat een
voice-over enkel in slechte films wordt gebruikt, is Charlie
net bezig aan een lange interne monoloog. De zelfspot druipt
er vanaf, maar dat houdt niet in dat geen ruimte is voor boeiende
levensvragen die bijna achteloos over het scherm rollen. Cage
levert één van zijn beste rollen van de laatste
tijd af en maakt de film samen met de rest van de cast tot
een vermakelijk feest.
adaptation
- 114 min (spike jonze) cast: nicolas cage,
meryl streep, chris cooper, tilda swinton, brian cox &
maggie gyllenhaal gezien: 04.04.03 - utrecht,
springhaver