Metafictie is populair. Personages
die zich ervan bewust zijn, dat ze fictief zijn, kunnen immers
boven hun rol uitstijgen en daar maken de schrijvers en filmmakers
natuurlijk dankbaar gebruik van. In het door Alex van Warmerdam
geschreven en geregisseerde Ober wordt zo een scenario opgevoerd
dat wat betreft de structuur erg veel overeenkomsten vertoont
met Charlie Kaufmans verhaal voor de speelfilm Adaptation.
Inhoudelijk blijft Van Warmerdam echter onnavolgbaar.
Edgar (Alex van Warmerdam) is vijfentwintig
jaar ober in een redelijk treurig restaurant. Thuis wacht
zijn chronisch zieke vrouw en terroriseert buurman Richard
(Waldemar Kobus) hem. En op het werk wacht zijn minnares Victoria
(Ariane Schluter) tot ze aandacht van hem krijgt en wijzen
drie onbeschofte zakenmannen hem op zijn tekortkomingen als
gastheer. Op dat moment haalt schrijver Herman (Mark Rietman)
zijn vingers plotseling van zijn toetsenbord, "Dit is
niks." Terwijl hij en vriendin Suzie (Thekla Reuten)
over het scenario ruziën, stapt Edgar binnen. Vanaf dan
zijn schepper en creatie onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Herman worstelt met zijn verhaal én met Edgar. "Als
jij nog één keer langskomt, laat ik je aanrijden
door een vrachtwagen!"
Door de stijlkeuze voelt de tragiek
van Edgars bestaan nooit als een last. Al zijn leed, van de
buren die hem opschepen met een Japanse huurmoordenaar tot
zijn korte affaire met de vrouw van collega Walter (Jaap Spijkers),
vloeit immers voort uit de geest van Herman. Hoe langer Herman
worstelt met het verhaal, hoe groter het genoegen wordt waarmee
hij Edgar heen en weer laat slingeren tussen stevig herschreven
scènes en zelfs compleet uit het scenario geschrapte
personages. Daarmee is de film in feite immuun voor kritiek:
logica is niet langer noodzakelijk en wanneer Suzie zich dan
ook nog met het verhaal bemoeit, is een centraal conflict
of plot eigenlijk niet meer nodig.
Het absurde hoogtepunt is ongetwijfeld
wanneer Edgar bij een oud vrouwtje (René van 't Hof)
aanklopt voor het kopen van een pijl en boog en vervolgens
vijf minuten toekijkt hoe ze alles tergend traag en onhandig
inpakt. Daarmee ontstijgt Ober definitief alle vorm en wordt
het een vrijblijvende exercitie in metafictie. Eentje die
bovendien overtuigt dankzij subtiel acteren van niet alleen
Van Warmerdam, maar ook de rest van de cast. Zelfs ongeloofwaardig
zijn ze geloofwaardig.
ober
- 97 min (alex van warmerdam) cast: alex
van warmerdam, ariane schluter, jaap spijkers, mark rietman,
thekla reuten, line van wambeke, waldemar kobus, fedja van
huêt & rené van 't hof gezien:
17.10.06 - rotterdam, cinerama