Oorspronkelijk zou The Diving Bell
and the Butterfly een Engelstalige film worden, met in de
hoofdrol Johnny Depp. Toen die laatste vanwege andere verplichtingen
afviel, koos regisseur Julian Schnabel voor een volledig Franse
versie. Daarbij blijft deze film dichter bij het boek dat
Jean-Dominique Bauby schreef over zijn ervaringen als gevangene
in zijn eigen lichaam, een gevolg van het zeldzame locked-in-syndroom
dat hem op een ooglid na volledig verlamde.
Het is ook vanuit dat beperkte perspectief
van Bauby (Mathieu Amalric) dat deze vertelling opent. De
camera ziet wat hij ziet, soms vaag en dan weer met een beeld
vol vlekken, terwijl doktoren hem vragen stellen en hij braaf
antwoord geeft. Tot hij beseft, dat ze hem niet horen. Zijn
vertelstem klinkt alleen in zijn hoofd; hij heeft een beroerte
gehad, is verlamd en kan nu enkel communiceren door het knipperen
van zijn oog. Therapeute Henriette Durand (Marie-Josée
Croze) gebruikt een alfabet gesorteerd op hoe vaak de letters
worden gebruikt en ontwikkelt een manier waarop Bauby kan
communiceren: zij noemt de letters, hij knippert bij de juiste
letter. Op die manier, na het overwinnen van zijn woede, 'dicteert'
hij letter voor letter zijn boek.
Na de zo beklemmende en uiterst effectieve
opening verlaat de camera het directe perspectief van Bauby.
Zijn wereld wordt wat verder geopend, met onder meer aangrijpende
scènes over zijn ex Céline Desmoulins (Emmanuelle
Seigner) en zijn vader (Max von Sydow), waarna alles thematisch
samenkomt in een flashback naar het moment van Bauby's beroerte.
Zijn lichaam mag dan zijn gevangenis zijn geworden, zijn geest
is vrijer dan ooit, een sentiment dat wordt gevangen door
de titel van de film. Nergens duikt Schnabel te opzichtig
in uitgesproken dramatiek, bij hem blijft het indirect en
vaak ook nog voorzien van Bauby's cynische én komische
commentaar.
Daarmee is The Diving Bell and the
Butterfly dus een grootse film met kleine gebaren. Dat Bauby
tien dagen na het uitkomen van zijn boek, in maart 1997, is
overleden, klinkt misschien wrang, maar het geeft aan hoe
ongekend zijn daadkracht was, hoe groot zijn overwinning moet
hebben gevoeld. Schnabel maakt van zijn relaas een verhaal
net zo indrukwekkend als mooi is en tussen de regels door
onderstreept dat verbeeldingskracht een kostbaar bezit is.
the diving
bell and the butterfly
- 112 min (julian schnabel) cast: mathieu
amalric, emmanuelle seigner, marie-josée croze, max
von sydow & anne consigny gezien: 19.10.07
- utrecht, louis hartlooper