Will Eisner was een pionier, een vernieuwer
in zijn vakgebied. Aan het begin van zijn roemrijke carrière
deed hij dat met The Spirit, waarmee hij gerekend kan worden
tot de grootvaders van de moderne comic. Decennia later, toen
zijn werk serieuzer van toon werd en duidelijker teruggreep
op zijn jeugd in het New York tijdens de economische depressie,
zorgde hij opnieuw voor een ingrijpende revolutie. Zijn A
Contract With God, voor het eerst gepubliceerd in het jaar
1978, wordt namelijk gezien als de allereerste graphic novel.
Dankzij Eisner werd de graphic novel zowel een publicatievorm
als een heus genre.
De bijna tweehonderd pagina's tellende
bundel valt uiteen in vier verschillende hoofdstukken. Hoewel
de verhalen inhoudelijk redelijk op zichzelf staan, raken
de thema's elkaar wel. Daarnaast is bovendien sprake van een
rode draad in de vorm van de locatie, voor Eisner vaak een
net zo belangrijke speler als de menselijke karakters in zijn
vertellingen. Elk verhaal speelt zich af in het New York van
de jaren dertig, in en om de grote huurflats in The Bronx.
Daar waar armoede en hoop op beter voor een uiterst wankel
sociaal evenwicht zorgen, waar de huisbaas de gemeenschappelijke
vijand is en waar vakantie een luxe is die weinig bewoners
zich kunnen veroorloven. Daar draait het om de mens en zijn
alledaagse bestaan. Zo verliest Frimme Hersh in het titelverhaal
zijn geloof na het plots overlijden van zijn dochtertje, krijgt
een uitgerangeerde operazangeres daarna dankzij een straatzanger
hoop op succes, wordt een huisbaas slachtoffer van zijn eigen
zwakheden en zoeken meerdere families het tijdens hun vakantie
hogerop.
Het perfectionisme dat Eisner altijd
heeft nagestreefd, komt duidelijk naar voren in zijn schrijfstijl.
Tekst en dialogen worden slechts sporadisch gebruikt voor
het geven van uitleg, het overige staat altijd in het teken
van ofwel het uitdiepen van de personages ofwel het geven
van een sfeerbeschrijving, hoe subtiel en indirect dat ook
gebeurt. Het is deze vorm van diepgang die de vier verhalen,
maar in het bijzonder het eerste, hun welhaast literaire meerwaarde
geeft. De keerzijde is, dat juist deze dialogen ouderwets
overkomen, alsof ze zijn geschreven voor een toneelacteur
die zijn publiek zonder enige vorm van versterking moet bereiken.
Alles is echter in deze stijl geschreven, vandaar dat het
kan worden gezien als deel van een vorm die uitstekend past
bij een verhaal over de jaren dertig. Inhoudelijk worden volwassen,
moeilijke thema's niet geschuwd. De personages zijn verre
van onfeilbaar, liegen om bestwil of puur uit eigenbelang,
terwijl mishandeling, misbruik en seks als machtsmiddel domweg
deel uitmaken van de maatschappij. In het titelverhaal wordt
zelfs overduidelijk ingespeeld op godsdienstige vooroordelen.
Meer nog dan met zijn thematiek en
zijn schrijfstijl maakt Eisner indruk met zijn tekeningen.
Aan de ene kant is het tekenwerk ondergeschikt, in de zin
dat het geen doel op zich is en het bijna een natuurlijke
aanvulling is op het verhaal, terwijl het aan de andere kant
zo onlosmakelijk is samengesmolten met de tekst, dat de waarde
ervan niet moet worden onderschat. De strakke schema's met
telkens een bepaald aantal kaders per pagina worden veelvuldig
losgelaten, teksten en dialogen staan net zo gemakkelijk in
het tekenwerk zelf als in een balloon of tekstkader en de
cinematografische aanpak vol tekstloze scènes was zeker
ten tijde van verschijnen zeer onconventioneel. De stijl zelf
zoekt eveneens een samenspel tussen twee uitersten. Want alleen
tegen een gedetailleerd en realistisch getekende achtergrond
bereiken de cartooneske personages het gewenste contrast:
de stad is herkenbaar zonder dat het specifiek is en de hoofdrolspelers
zijn menselijk zonder dat ze houterig of zielloos lijken.
Dit viertal verhalen luidde voor Eisner
zijn tweede jeugd in. Het was het begin van een periode waarin
hij de grenzen van het medium heeft willen verleggen en daarin
is geslaagd, gezien de vele prijzen die hij ervoor heeft ontvangen.
Hoewel gedurende deze periode verschillende genres werden
aangesneden, waaronder oorlogsdrama en sciencefiction, zijn
het de thema's uit A Contract With God die de rode draad in
de graphic novels vormen. Het burgerleven van toen, in de
grote stad, daar heeft Eisners hart altijd gelegen. En die
sociale betrokkenheid is op elke pagina voelbaar. Een prestatie
van formaat.
a contract
with god
- baronet, kitchen sink press, dc comics (black & white,
196 pagina's) door: will eisner uitgegeven:
augustus 1978