In de jaren na 2001 is 11 september
verworden tot een soort internationale rouwdag. Een herdenkingsdag
waarop, niet alleen in Amerika maar ook elders in de westerse
wereld, de televisiekijker wordt overladen met documentaires
en films over de aanslagen op het Pentagon en op de torens
van het World Trade Center. Het is dan ook geen toeval, dat
American Widow, een graphic novel van Alissa Torres en Sungyoon
Choi, dit jaar verscheen in de week van 11 september. Dit
door uitgeverij Villard uitgebrachte boekwerk bevat namelijk
het autobiografische verhaal van een jonge en op dat moment
hoogzwangere vrouw die haar echtgenoot verloor bij de aanslagen
in New York City.
Eddie Torres is geboren in Colombia,
maar zijn dromen hebben hem gebracht naar Amerika. Daar klimt
hij door hard werken langzaamaan op in de financiële
wereld en ontmoet hij op een avond in 1998 de Amerikaanse
Alissa, die op dat moment toevallig ook net toe is aan iets
nieuws in het leven. De zo magische avond krijgt een vervolg
wanneer Eddie's werkvergunning wordt verlengd en binnen een
jaar zijn ze getrouwd. In augustus 2001 wordt Eddie ontslagen,
nauwelijks een maand later kan hij echter al beginnen aan
zijn nieuwe baan, zijn droombaan bij Cantor Fitzgerald, met
hun kantoor in één van de torens van het World
Trade Center. Zijn eerste werkdag wordt 10 september, zijn
tweede wordt direct zijn laatste. Alissa's wereld stort in,
maar voor rouwen heeft ze bijna geen tijd. Van de ene op de
andere dag wordt zij in een hokje gestopt, ze is een weduwe
van het WTC en zwanger bovendien; iemand die hard hulp nodig
heeft, die wordt bedolven onder ongevraagde meningen van anderen
en een eindeloze rij bureaucratische instanties.
Psychologisch gezien, zou voor een
volledige rouwverwerking een jaar staan. Het opnieuw meemaken
van alle vier de jaargetijden kan noodzakelijk zijn voor het
omgaan met een verlies en het vinden van een nieuwe plek in
het leven. Torres heeft die cyclus, bewust of onbewust, meegenomen
in de structuur van haar vertelling, want in achttien hoofdstukken
neemt ze de lezer mee in de periode tot en met een jaar na
de aanslagen. Aan het begin is ruimte voor enkele korte flashbacks,
voornamelijk bedoeld ter uitdieping van Eddie en hun relatie,
na 11 september volgen de maanden elkaar in chronologische
volgorde op. Het is jammer dat die flashbacks kort zijn. Alissa's
relatie met Eddie wordt in een paar grove streken geschetst,
waardoor de identificatie met dat verlies soms lastig kan
zijn. Misschien is dat bewust: over de pure dramatiek van
de aanslagen zijn immers al genoeg boeken geschreven. Torres
benadrukt meer hoe de dramatiek, het leed en de rouwverwerking
worden gehinderd door de bureaucratie, door een later omslaande
publieke opinie, door het idee dat zij voor velen slechts
een politiek agendapunt is geworden.
De tekeningen, in zwart-wit met een
licht groen als enige schutkleur, zijn voornamelijk functioneel.
Nergens willen ze de aandacht afleiden van het verhaal dat
wordt verteld, ze zijn ondergeschikt in al hun eenvoud. De
stijl van Sungyoon Choi, die wat korte strips en wat illustraties
voor de New York Times op haar naam heeft staan, leent zich
bij uitstek voor die rol van relatief onopvallende tussenpersoon
tussen de lezer en de schrijfster. En doordat het verhaal
is opgebouwd als een aaneenschakeling van losse flarden, een
collage vol herinneringen in korte episodes, valt zelden op
dat het hier en daar schort aan duidelijke continuïteit
tussen de panels van één bepaalde scène.
Het zijn de sprekende, aangrijpende prenten waar Choi op haar
sterkst is, bijvoorbeeld waar de staarten van balloons zich
als wurgslangen om Alissa wikkelen of, aan het eind, waar
Eddie's laatste seconden in dit leven worden gevangen in een
paar kleine strepen. Dat soort vignetten, daarmee raakt Choi
keer op keer de juiste snaar.
Uiteraard kent American Widow zwakkere
momenten, met name op het vlak van de structuur. Het verhaal
werkt niet toe naar een catharsis, blijft vooral in het misschien
wat langdradige middenstuk onnodig hangen in het web van de
hulpverleningsinstanties en suggereert met doorsnee flashbacks
diepgang die nergens concreet wordt. De afstand is net te
groot, mede door het soms te houterige tekenwerk, alsof Torres
wel haar verhaal wil vertellen, maar zich niet helemaal bloot
wil geven (op de ochtend van de aanslagen denkt ze nog aan
scheiden, een onrust die verder niet meer wordt uitgediept).
Niettemin is het tussen alle 9/11-tragiek een verfrissend
andere blik op menselijk leed.
american
widow
- villard books (black & white, 212 pagina's) door:
alissa torres & sungyoon choi uitgegeven:
september 2008