swallow me whole

Na enkele kortere werken is het bij Top Shelf Productions uitgegeven Swallow Me Whole de eerste volwaardige graphic novel van Nate Powell. In een bestek van net iets meer dan tweehonderd pagina's verwerkt hij zijn eigen ervaringen met het begeleiden van personen die leiden aan een ontwikkelingsstoornis tot de complexe familiegeschiedenis van twee pubers. Die insteek is minstens zo ambitieus als veelzijdig, niet in de laatste plaats omdat vertellingen over een psychische stoornis zo vaak stranden op een net te kinderachtige toon, een misplaatst vrolijke thematiek of juist op een te bombastisch uitvergroten van het melodrama. Powell kent de valkuilen, wat dit een bijzonder debuut maakt.

Het leven van Ruth en haar stiefbroer Perry wordt volledig op de kop gezet wanneer hun zieke oma bij het gezin intrekt. De twee pubers, die door hun soms speelse maar altijd warme band alles met elkaar kunnen delen, moeten rekening met haar houden en af en toe op haar passen. Tijdens de spaarzaam heldere momenten beseft oma wat de beide ouders niet kunnen of niet willen inzien: Ruth en Perry zijn anders dan de andere kinderen. Ruth leidt aan een dwangneurose en een vorm van schizofrenie: ze verzamelt allerlei insecten, heeft daar uitgebreide gesprekken mee en soms is ze zomaar catatonisch en een kwartier verdwaald in haar eigen wereldje. Bij Perry uit zijn stoornis zich in visioenen van een klein mannetje op het uiteinde van een pen of potlood, een grijze tovenaar die hem op ongelegen momenten dwingt tot het maken van tekeningen. Omdat niemand anders ziet wat zij zien, vertellen ze het nu maar niet meer aan volwassenen en zo worstelen ze met hun stoornis, naast de gebruikelijke puberproblemen over school, vriendschap en liefde.

In een proloog van krap twee dozijn pagina's wordt kort doch treffend een beeld geschetst van het gezin wanneer de oma intrekt. De parallellen tussen Ruth en haar oma worden bijna terloops geïntroduceerd, waarna een sprong van ongeveer vijf jaar de handelingen verplaatst naar een periode waarin de aanwezigheid van het extra gezinslid al in ieders levenspatronen is gesleten. Zowel bij Ruth als bij Perry zorgt de psychische stoornis voor enkele sociale problemen, maar waar het bij Ruth na verloop van tijd escaleert en uitdraait op diefstal en slecht presteren op school, kan Perry zich langzaam losmaken van zijn obsessies. De onvermijdelijkheid waarmee dit een kloof slaat tussen stiefzus en stiefbroer, ondanks de diepgewortelde liefde voor elkaar, is pijnlijk oprecht voelbaar in de vertelstem en het tempo van de vertelling. Met Ruth als het centrale perspectief dwarrelt de plot van helder naar dromerig, van versneld naar slow motion, tot alle besef van tijd vervaagt. Na een ietwat gekunstelde kanteling stormt het af op een finale die zo goed als woordloos de werkelijkheid achter zich laat, met een aangrijpende metafoor als climax.

Powells dromerige, zwierige tekenstijl sluit naadloos aan op de thematiek van het verhaal. De eenvoud van de personages, die met slechts enkele relatief cartooneske lijnen worden neergezet, zorgt bovendien voor een emotionele expressie die kan uitstijgen boven de blote feiten. Een oogopslag hier of een lichaamshouding daar bereikt veelal een magisch realisme dat de psychische stoornissen niet romantiseert, maar evenmin bagatelliseert. Wat overheerst, is een gevoel van ongemak, ongemak dat Ruth en Perry door hun problemen worden meegesleurd en dat de één de ander niet kan helpen, ondanks al het gedeelde leed. Vooral wanneer de duisternis invalt en Powell kan spelen met schaduwen, is de mix van fijne lijnen en dikke penseelstreken effectief. Ook zijn gevoel voor design is een wezenlijk onderdeel van vorm en inhoud, met gedachten die zomaar door het beeld glijden, de songteksten die bijna deel uitmaken van een decor en geroezemoes op de achtergrond dat prachtig onleesbaar is.

Natuurlijk, Swallow Me Whole biedt meer dan een analyse van tieners met psychische stoornissen. Het zijn de subtiele details over medicatie, over het hebben van schilderen of tekenen als uitlaatklep en over het ontdekken van het leven die de gehele gezinsdynamiek een gelaagdheid geven dat elk genre overstijgt. Toch blijft Ruth de kern van dit avontuur, haar drang naar orde en haar hoop op beter uiteindelijk als een trieste noot die haar bestaan opslokt. Powell, die wat stijl en toon betreft het werk van Craig Thompson en Charles Burns benadert, onderscheidt zich met deze knappe graphic novel als groot talent. Zelden eerder was onthechting zo puur en zo boeiend.

swallow me whole - top shelf productions (black & white, 216 pagina's) door: nate powell uitgegeven: september 2008