Het regiedebuut van scenarioschrijver
Charlie Kaufman zit vol met absurde, subtiele en ontroerende
dubbele bodems. Dat begint bij de titel Synecdoche, New York,
wat zowel een knipoog is naar Schenectady in New York, de
plaats van handeling, als de taalkundige stijlfiguur waarbij
een deel een groter geheel aanduidt. Zoals vaker bij Kaufman
is het scenario metafictie, verhalen binnen verhalen binnen
andere verhalen, als omgekeerde reeks Russische poppen.
Philip Seymour Hoffman kruipt in de
huid van hoofdpersoon Caden Cotard, een theaterregisseur die
met zijn neurotische hypochondrie zijn echtgenote Adele (Catherine
Keener) en zijn dochter Olive (Sadie Goldstein) op steeds
grotere afstand jaagt. Wanneer zij even naar Berlijn gaan
en Caden alleen achterblijft, verliest hij greep op de realiteit.
De aandacht die hij krijgt van caissière Hazel (Samantha
Morton) gaat helemaal langs hem heen en pas als hij onverwacht
een belangrijke beurs wint, komt hij in actie: hij wil een
allesomvattend stuk maken, een stuk over haat en liefde, over
leven dood, de dingen die ertoe doen. Stukje bij beetje vervaagt
de lijn tussen werkelijkheid en fictie. Caden blijft maar
schaven, hij blijft repeteren, terwijl het leven aan hem voorbijtrekt.
Waar Kaufmans scenario in het verleden
door veelal ervaren regisseurs in het gareel werd gehouden,
krijgt het hier vrij spel. Dat levert vooral in de tweede
helft een reeks terzijdes op die weliswaar intelligent en
geestig is, maar die uiteindelijk toch eerder afleidt dan
iets fundamenteels toevoegt. Wie daar doorheen kan prikken,
vindt echter een enerverend verhaal over menselijke relaties,
over een man die zich zo blind kan staren op de details, dat
hij het grotere geheel niet kan zien en niet kan genieten
van wat hij heeft. Hoffman en een indrukwekkende verzameling
actrices houden ook de grotere gebaren klein, waardoor zelfs
abstracte scènes aankomen.
Synecdoche, New York laat flink wat
ruimte voor interpretatie. De film en het theaterstuk in die
film vormen de realiteit van Caden Cotard, alles is gefilterd
door zijn ogen. Cotards meesterwerk is een ijdel project dat
tot mislukken is gedoemd en hetzelfde kan, gezien hoe de laatste
akte zo ontspoort, worden gezegd over Kaufmans film. Maar
kan iets wat zo vermakelijk herkenbaar en zo duizelingwekkend
boeiend is ooit echt mislukken? Is dat niet ook gewoon een
kwestie van interpretatie?
synecdoche,
new york
- 124 min (charlie kaufman) cast: philip
seymour hoffman, catherine keener, tom noonan, michelle williams,
samantha morton & sadie goldstein gezien:
24.02.09 - utrecht, springhaver