Zeg je Maaike Hartjes dan zeg je automatisch
Maaikes dagboekje. Al jaren vertrouwt ze haar alledaagse belevenissen
toe aan een dagboek in stripvorm, halverwege de jaren negentig
uitgegeven in eigen beheer en in zeer beperkte oplage. Deze
strips waren de verkleinvorm van het woord 'dagboek' waard,
want verder dan een uit hobbyisme bij elkaar gefotokopieerd,
gevouwen en geniet ministripje kwam het niet. Het kleine formaat
sloot echter perfect aan op de priegelige, bijna kinderachtig
versimpelde tekenstijl, die op zijn beurt weer geschikt is
voor het effectief verhalen over de dingen die een twintiger
bezighouden. Uiteindelijk is in Oog & Blik een uitgeverij
gevonden die haar uit dat Nederlandse undergroundcircuit kan
tillen en wordt stevig uitgepakt met Maaikes Grote Dagboekje.
Een groter formaat, meer pagina's;
voor de trouwe fan is het best even wennen. Waar een dagboekje
doorgaans een paar maanden omvat, beslaat deze bundel bijna
een heel jaar. Daarentegen is aan de thematiek weinig veranderd.
Hartjes vertelt met zichzelf als hoofdpersonage over alles
wat ze meemaakt, plaatst hier en daar een absurd komische noot
en is verrassend openhartig. Vanaf de eerste pagina wordt
wel duidelijk een ander accent op de belevenissen gelegd.
Maaike is afgestudeerd en staat aan de vooravond van een paar
flinke persoonlijke crises. Dat begint al met twijfels over
haar relatie met Mark. Op zich pittige materie, die met flair
wordt teruggebracht tot heldere dialogen en sprekende beelden.
Van Maaike en Mark die in een zeepbel langs elkaar drijven
tot het duo dat symbolisch hun liefde opgraaft, het is vooral
dankzij de combinatie van tekst en tekenwerk dat de boodschap
aankomt. Natuurlijk is de liefde een terugkerend element,
maar ook aan de orde komen zaken als ouder worden en het je
bewust worden van de keuzes die je maakt. En sommige dagen
gebeurt niets. Ook in het leven van een striptekenaar.
Halverwege gaat de knop om. Vanaf
25 maart 1999 doet Hartjes uitgebreid verslag van de bombardementen
op Servië. Via e-mail onderhield ze al vóór
de NAVO-bombardementen veel contact met Nikola en Sasa, twee
Servische tekenaars die zich op dat moment plots midden in
de gevarenzone bevinden. Aanvankelijk ligt de nadruk op hoe
Maaike worstelt met de angst voor haar vrienden, de woede
over de aanvallen en de verwondering over de zo vaak tegenstrijdige
berichtgeving. Het gaat met andere woorden nog steeds over
haar belevingswereld. Met het heviger worden van de bombardementen
eisen Nikola en Sasa echter steeds vaker het woord. Hun complete
e-mails worden tot strips verwerkt en hoewel dat een intrigerende
kijk op de gebeurtenissen in Servië geeft, komt het op
hetzelfde neer: hier een demonstratie, daar een bom, overal
propaganda. In haar verwarring over wat ze moet denken en
vinden, geeft Maaike de controle over haar dagboekje uit handen,
met als gevolg enkele passages die beduidend minder vlot weglezen.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze vreemde manier
van indirecte betrokkenheid Maaike teveel wordt.
Aan de ene kant vormen de fragmenten
over de bombardementen in Servië een uniek verslag vanuit
een heel menselijk oogpunt. Wat dat betreft, is de keuze voor
opname onbetwistbaar. Grote zaken klein zien, dat is immers
een overkoepelend, terugkerend motief. Aan de andere kant
betreft het echter materie die zich opvallend genoeg niet
zo gemakkelijk laat vangen door de ontwapenende 'stokmannetjestekenstijl.'
Hartjes' werk blinkt uit in simpele doch doeltreffende lijntjes,
grappige schots en scheve composities en veel improvisatie.
Het is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid die
uitstekend geschikt is voor huiselijke beslommeringen, maar
die overduidelijk niet volstaat wanneer het over grote maatschappelijke
kwesties gaat. Dikke kaders en een zwarte pagina zijn dan
niet genoeg. Sterker, het onderstreept voornamelijk het eerder
genoemde herhalingseffect. Toegegeven, misschien is dat juist
de bedoeling geweest. Zelfs iets ingrijpends als een bombardement
verandert na een tijdje in een sleur. Toch blijft het gevoel
overheersen dat een dergelijk onderwerp buiten het bestek
en in zekere zin zelfs buiten de mogelijkheden van de reeks
dagboekjes valt.
Maaikes Grote Dagboekje is twee boeken
in één. Het eerste deel bewandelt de eerder
door Hartjes ingeslagen weg en op het moment dat het niveau
van de persoonlijke dilemma's hoger wordt getild, zorgt het
tweede deel voor een ruwe onderbreking. Was splitsing in twee
bundels een alternatief geweest? Met het oog op de continuïteit
waarschijnlijk niet, met het oog op de balans ongetwijfeld
wel. Ondanks dit tot zekere hoogte onbevredigende resultaat
maakt de bundel perfect helder waar de kracht van Hartjes'
werk in schuilt. Als geen ander kan zij kleine, alledaagse
zaken kernachtig in woord en beeld weergeven. Ze heeft geen
antwoord op grote levensvragen, geen oplossing voor de wereldproblemen,
maar welke twintiger heeft dat wel? De tweede helft van Maaikes
Grote Dagboekje is kortom net iets te hoog gegrepen. De dagboekjes
kunnen alleen groot worden door klein te blijven.
maaikes
grote dagboekje
- oog & blik (black & white, 252 pagina's) door:
maaike hartjes uitgegeven: juni 2002