Soms raken schepper en creatie zodanig
met elkaar verstrengeld, dat in feite nauwelijks meer onderscheid
tussen de twee kan worden gemaakt. Zelden is dat duidelijker
geweest dan bij Cerebus, de onlangs afgeronde, driehonderd
delen tellende epische vertelling over het gelijknamige hoofdpersonage.
Meer dan eens was het arrogante aardvarken een spreekbuis
voor zijn schrijver en tekenaar Dave Sim, die met zijn controversiële
mening over feminisme, politiek en religie menig lezer heeft
weggejaagd. Jammer, want in welke andere comic vind je uitgebreide
verhandelingen over Oscar Wilde, Ernest Hemingway en F. Scott
Fitzgerald én een woord voor woord analyse van de bijbel?
Cerebus #268-288 vormen samen het
vervolgverhaal 'Latter Days,' wat op zijn beurt uiteenvalt
in twee aparte delen. In het eerste gedeelte treffen we een
oudere, cynische Cerebus aan die geen zin in het leven heeft.
Zelfmoord is niet de optie, vandaar dat hij precies dat doet,
wat hem gegarandeerd de doodstraf moet opleveren: hij opent
een kroeg met stripteasedanseressen in het territorium van
de Cirinisten, de regerende, feministische klasse. In plaats
daarvan wordt hij gevangengenomen door de Wise Fellows (een
parodie op de Three Stooges), die in hem de verlosser zien
waarover in het inmiddels heilig verklaarde Book of Rick (de
ex-man van Cerebus' grootste liefde Jaka) wordt gesproken.
In zijn rol als religieus leider staat Cerebus aan de wieg
van een revolutie, waarbij het matriarchaat van de Cirinisten
uiterst bloederig wordt vervangen door een patriarchaat. Enkele
jaren later, in het tweede gedeelte, onderwerpt hij bijna
het volledige eerste boek van het Oude Testament aan een grondige,
niet-alledaagse analyse.
De eenentwintig nummers geven een
scherp beeld van de diversiteit in Sims schrijfstijl. Zo keert
de humor uit de beginperiode van de serie in het eerste gedeelte
terug, met Rabbi als parodie op de DC comic Preacher en Spore
als slapstickversie van de Image titel Spawn, terwijl de intensieve
bijbelanalyse op indrukwekkende wijze tekstfragmenten combineert
met een subplot over filmmaker Konigsberg, een welhaast psychologische
analyse van Woody Allen. Meer dan voorheen zijn stijlexperimenten
en satire echter functioneel binnen het grote geheel. De religieuze
insteek is van begin tot eind voelbaar als een thematische
rode draad, zodat de uitvoerige stukken proza meer zijn dan
een gimmick. Sterker, de bijbelanalyse van Cerebus is de climax
van de eerder in de serie uiteengezette filosofie. Sims prozastijl
is verre van toegankelijk, vol ingewikkelde bijzinnen en terzijdes,
maar wanneer het ritme is gevonden, is het een intrigerend
verhaal dat tegelijk humoristisch, zeer provocerend en verhelderend
is. Althans, zolang de denkbeelden van Cerebus niet worden
vereenzelvigd met die van Sim.
Net als het verhaal is ook het tekenwerk
in de laatste jaren van de serie veel functioneler geworden.
Dit houdt in, dat het gedetailleerde perfectionisme van Sim
en zijn vaste achtergrondtekenaar Gerhard langzaamaan ondergeschikt
is geworden aan de thema's, symboliek en vorm. Treffende voorbeelden
zijn de manier waarop de vele teksten van het Book of Rick
in het tekenwerk worden geïntegreerd en hoe vijftien
pagina's zwart toch visueel aantrekkelijk blijven dankzij
effectieve panelvormen en geluidseffecten. Vervolgens zijn
de veelal tekstloze illustraties bij de bijbelanalyse in zo'n
realistische stijl getekend, dat het een interessante visie
geeft op de carrière van Allen. Ondanks de nadruk op
functionaliteit, gebruikt Sim nog altijd een fris en breed
scala aan filmische verteltechnieken, die een scène
versnellen, vertragen of in meerdere komisch getimede fragmenten
opbreken. Niets is te gek, ook niet een spread van twee pagina's
die doorloopt op de eerste pagina van het volgende nummer.
'Latter Days' is een zelfverzekerde
demonstratie van de kennis en kunde die Sim de afgelopen vijfentwintig
jaar heeft opgebouwd. Alles is tot in de puntjes verzorgd,
de parodieën worden tot in de details door research onderbouwd
en Sims eigen bijbelstudie heeft hem uiteindelijk zelf tot
het geloof bekeerd. Hoe bizar de beschreven visie ook is (volgens
Cerebus vertelt het Oude Testament over de mannelijke schepper
en een vrouwelijke afsplitsing die het liefst weer één
met haar schepper wordt; God en YHWH, door Cerebus nogal oneerbiedig
tot Yoohwhoo gedoopt), het blijft een intelligente polemiek
met een interne logica die vandaag de dag uniek is in de comicwereld.
cerebus
#268-288
- aardvark-vanaheim (black & white, 32 pagina's) door:
dave sim & gerhard uitgegeven: juli 2001
- maart 2003